Pierwiastek żeński w nauce – 11 lutego Międzynarodowy Dzień Kobiet i Dziewcząt w Nauce

  • Maria Skłodowska-Curie Fot. Wikipedia
    Maria Skłodowska-Curie Fot. Wikipedia

Po sukcesie Marii Skłodowskiej-Curie przedstawicielki płci pięknej otrzymały Nagrodę Nobla w dziedzinach chemii i fizyki tylko sześciokrotnie. Dla porównania w tym samym okresie naukowcy z Akademii Szwedzkiej nagrodzili w tych kategoriach aż 383 mężczyzn. I choć kierunki techniczne nadal kojarzą się z „męskimi” dziedzinami, na uczelniach nie brakuje kobiet. Co więcej – prowadzą odważne badania i odnoszą liczne sukcesy, a do tego są bardzo aktywne w mediach. Podkreślając znaczenie kobiet i ich wkład w rozwój nauki, Zgromadzenie Ogólne ONZ w 2015 roku ustanowiło 11 lutego Międzynarodowym Dniem Kobiet i Dziewcząt w Nauce.

Mówiąc o kobietach w nauce warto zajrzeć w przeszłość i to stosunkowo niedaleką. Aż do połowy XIX w. kobiety nie mogły studiować, a na świecie dominowała hipoteza o wyższości mężczyzn. Powszechny był pogląd, że przyczyną mniejszego udziału kobiet w nauce są ich cechy biologiczne i psychiczne, które powodowały mniejsze zdolności do podejmowania działalności naukowej. Zmiany następowały powoli i dopiero w XX wieku większość uniwersytetów przestało przyjmować wyłącznie mężczyzn. Oczywiście kobiety dokonywały ważnych odkryć i uczestniczyły w rozwoju nauki od najdawniejszych czasów, ale ich udział nie zawsze był dostrzegany, a niejednokrotnie wręcz pomijany i ukrywany. Obecnie nikt nie mówi już o poznawczej wyższości mężczyzn, a mniejszy udział kobiet w nauce tłumaczy się uwarunkowaniami społecznymi, kulturowymi i religijnymi, które na przestrzeni lat w różny sposób ograniczały możliwości podjęcia i rozwoju kariery naukowej.

Ograniczeń w dostępie do edukacji doświadczyła także Maria Skłodowska-Curie, jedyna w historii naukowczyni, która otrzymała Nagrodę Nobla w dwóch różnych dziedzinach. W XIX w. na ziemiach polskich znajdujących się pod zaborami kobiety nie mogły studiować. Dlatego w 1891 roku Maria wyjechała do Francji, aby kształcić się na Sorbonie i kilka lat później zostać pierwszą kobietą profesorem na tej prestiżowej paryskiej uczelni. Tymczasem pierwsze polskie studentki mogły zapisać się na Uniwersytet Jagielloński w 1894 roku, a na Uniwersytet Warszawski dopiero w 1915 roku. Trzeba jednak zdać sobie sprawę, że samo przyzwolenie na podjęcie nauki niewiele zmieniło. Jeszcze przez wiele lat kobiety na uczelniach musiały walczyć o równe traktowanie, umożliwienie habilitacji czy pełne uczestnictwo w środowisku akademickim. Nieprzychylność profesorów wynikała z głęboko zakorzenionych stereotypowych przekonań co do roli kobiety – strażniczki domowego ogniska i była próbą zahamowania społeczno-kulturowych zmian systemowych.

Współcześnie kobiety studiują na wielu kierunkach ścisłych, a także na uczelniach wojskowych. Eksplorują przeróżne dziedziny nauki, prowadzą projekty naukowe i co raz częściej sprawują funkcję kierownicze na uniwersytetach. W działalności naukowej doceniane są również za cechy osobowościowe, takie jak entuzjazm, samokrytycyzm, zaangażowanie i pracowitość. Wg. danych Eurostatu, w 2019 roku w Unii Europejskiej było ponad 6,3 mln kobiet naukowców oraz inżynierów. Liczba ta stanowiła 41 % wszystkich zatrudnionych w nauce i technice.  Jak podkreśla prof. Elwira Zajusz-Zubek z Politechniki Śląskiej, wiedza nie jest domeną tylko jednej z płci, lecz wspólnym dorobkiem ludzkości. — W rozwój technologii i nauki powinny być zaangażowane wszystkie utalentowane osoby w danym kierunku bez względu na płeć — dodaje badaczka.

        

Osiągniecia kobiet w dziedzinie nauki zostały dostrzeżone także przez Fundację Polskiego Godła Promocyjnego. W 2011 roku laureatką konkursu „Wybitny Polak” została prof. Maria Siemionow. Pochodząca z Krotoszyna absolwentka Akademii Medycznej w Poznaniu, jest jedną z najwybitniejszych transplantolożek w Stanach Zjednoczonych. W grudniu 2008 r. ośmioosobowy zespół pod jej kierownictwem dokonał pierwszego w USA udanego przeszczepienia twarzy. Podczas trwającej 22-godzinny operacji, kobiecie poszkodowanej w strzelaninie przeszczepiono ok. 80% powierzchni twarzy pochodzącej od zmarłej dawczyni. We Francji Fundacja Polskiego Godła Promocyjnego wyróżniła tytułem "Wybitny Polak" dr Renatę Mrozowicz-Cabas i prof. Barbarę Romanowicz. Inna Polka, dr Olga Malinkiewicz wyróżniona w 2015 roku przez Fundację „Teraz Polska” tytułem „VIPI - Very Important Polish Innovator” opracowała tanią metodę wytwarzania drukowanych ogniw słonecznych na bazie perowskitów. Obecnie założona przez nią firma, Saule Technologies Ltd to światowy lider w swojej dziedzinie, posiadający jedno z najnowocześniejszych laboratoriów optoelektronicznych na świecie i elitarny, międzynarodowy zespół wybitnych naukowców i specjalistów.

Tytułem VIPI została wyróżniona także dr hab. n. med. Anna Wójcicka, która specjalizuje się w najnowocześniejszych technikach analiz genetycznych. Poza badaniem ryzyka pojawienia się raka, dąży do tego, aby diagnozować także rzadkie i trudne do rozpoznania choroby genetyczne. Jest współzałożycielką firmy Warsaw Genomics, spółki spin-out Uniwersytetu Warszawskiego, która powstała w celu zapewnienia pacjentom i lekarzom dostępu do najnowocześniejszych badań genetycznych. W 2019 roku diagnostyka genetyczna oparta na sekwencjonowaniu genowym została nagrodzona w kategorii najlepszych usług Godłem Promocyjnym „Teraz Polska".

PRZECZYTAJ WYWIAD Z DR HAB. ANNĄ WÓJCICKĄ

PRZECZYTAJ WYWIAD Z DR RENATĄ MROZOWICZ-CABAS

Polskim studentkom nie brak zacięcia i pasji do dyscyplin tradycyjnie postrzeganych jako męskie, zwłaszcza na uczelniach technicznych. — Kierunek lotnictwo zarówno teoretycznym, jak i praktycznym szkoleniem przygotowuje nas do pracy pilota zawodowego — mówi Katarzyna Brzeska, studentka Politechniki Śląskiej, która w przyszłym semestrze rozpocznie studia magisterskie na specjalności nawigacja powietrzna. — Jest nas coraz więcej w tym zawodzie. W lotnictwie zawodowym to jest ok. 6%, na moim roku są dwie kobiety, rok niżej jest to z kolei 5 studentek. Osobiście wybrałam lotnictwo z pasji. Zawsze chciałam się związać z zawodem, który po prostu kocham — dodaje.  Młodym polskim naukowczyniom nie straszne są również podróże w Kosmos. Wiktoria Dziaduła, studentka architektury PŚ wzięła udział symulowanej misji kosmicznej LunAres. — Jeśli chodzi o prawdziwe misje kosmiczne, można było zauważyć do niedawna trend, że więcej mężczyzn brało w nich udział, ale teraz się to wyrównuje i coraz więcej kobiet przystępuje do tych misji — wyjaśnia. Podkreśla także, jakie cechy kobiece uwidaczniają się w nauce: — Warto zwrócić uwagę na to, jak kobiety chcą współpracować i razem działać dla wspólnego celu. Myślę, że to jest taka cecha, która odróżnia świat męski i damski. Taka opiekuńczość też jest ważnym aspektem. Troszczenie się o członków swojej załogi – to jako przykład na misji kosmicznej. Również budowanie bliskich relacji z innymi, to też jest taka cecha, która może wyróżniać kobiety. Chociaż to też nie jest zasadą w tych wszystkich działaniach, mówimy o generalnych cechach i zachowaniach – dodaje.

Od momentu kiedy kobiety pierwszy raz przekroczyły próg uniwersytetów w Europie i Stanach minęło ponad 100 lat. Niestety nadal w wielu miejscach na Ziemi mają utrudniony bądź całkowicie uniemożliwiony dostęp do edukacji. Nawet w wysokorozwiniętych krajach Zachodu często mierzą się z brakiem zrozumienia i wsparcia w rozwoju kariery naukowej, nie tylko od strony społeczeństwa, ale również od swojej rodziny i najbliższych. Historia i liczne dokonania kobiet pokazały, jaki potencjał w ich drzemie i jak ważną pełnią rolę. Równy dostęp do kształcenia bez względu na płeć jest fundamentalnym czynnikiem budującym potencjał naukowy społeczeństwa, a także gwarantem zrównoważonego i dynamicznego rozwoju gospodarczego. Życzymy wszystkim naukowczyniom i kobietom, które dopiero nieśmiało myślą o karierze naukowej, aby swobodnie mogły realizować swoje pasje, przekraczały granice, spełniały marzenia i odnosiły sukcesy. A także przede wszystkim – aby ich dokonania były dostrzegane, nagradzane i powszechnie doceniane.

Źródło Politechnika Śląska, Teraz Polska

Czytaj także

Najciekawsze artykuły i wywiady wprost na Twoją skrzynkę pocztową!

Administratorem Państwa danych osobowych jest Fundacja Best Place Europejski Instytut Marketingu Miejsc z siedzibą w Warszawie (00-033), przy ul. Górskiego 1. Z administratorem danych można się skontaktować poprzez adres e-mail: bestplace@bestplaceinstitute.org, telefonicznie pod numerem +48 22 201 26 94 lub pisemnie na adres Fundacji.

Państwa dane są i będą przetwarzane w celu wysyłki newslettera, na podstawie prawnie uzasadnionego interesu administratora. Uzasadnionymi interesami administratora jest prowadzenie newslettera i informowanie osób zainteresowanych o działaniach Fundacji.

Dane osobowe będą udostępniane do wglądu dostawcom usług IT w zakresie niezbędnym do utrzymania infrastruktury IT.

Państwa dane osobowe będą przetwarzane wyłącznie przez okres istnienia prawnie uzasadnionego interesu administratora, chyba że wyrażą Państwo sprzeciw wobec przetwarzania danych w wymienionym celu.

Uprzejmie informujemy, iż przysługuje Państwu prawo do żądania od administratora dostępu do danych osobowych, do ich sprostowania, do usunięcia, prawo do ograniczenia przetwarzania, do sprzeciwu na przetwarzanie a także prawo do przenoszenia danych (o ile będzie to technicznie możliwe). Przysługuje Państwu także możliwość skargi do Urzędu Ochrony Danych Osobowych lub do właściwego sądu.

Podanie danych jest niezbędne do subskrypcji newslettera, niepodanie danych uniemożliwi wysyłkę.