Polscy astronomowie zdobyli grant wart 14 mln euro na badanie kosmosu
Fot. Pixabay
Zespół naukowców pod kierownictwem astronoma prof. Grzegorza Pietrzyńskiego otrzymał najbardziej prestiżowy Grant Europejskiej Rady ds. Badań Naukowych (ERC) Synergy wart prawie 14 mln euro. Jest to jeden z największych grantów naukowych na świecie i pierwszy tego typu w Polsce. Projekt badawczy pt.„Precyzyjna kalibracja kosmicznej skali odległości w dobie wielkich przeglądów” będzie realizowany w konsorcjum, którego liderem jest Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN.
Głównym celem tego przedsięwzięcia są bardzo dokładne pomiary odległości na bardzo różnych skalach od okolic Słońca do bardzo odległych zakątków wszechświata. W szczególności posłużą do wyznaczenia słynnej stałej Hubble’a (H0), która opisuje tempo ekspansji wszechświata, z bezprecedensową dokładnością około 1%. Precyzyjna wartość parametru Hubble’a jest konieczna, aby móc poznać ewolucję naszego wszechświata i zbadać istotę ciemnej energii, która stanowi około 70 % energii wszechświata.
Znajomość precyzyjnej wartości prędkości z jaką rozszerza się nasz Wszechświat jest kluczowa w poznaniu jego natury, a każde znaczące poprawienie tej dokładności zawsze doprowadzało do rewolucyjnych odkryć. Jednym z przykładów jest odkrycie przyśpieszonej ekspansji Wszechświata, które zostało uhonorowane Nagrodą Nobla z fizyki w 2011 r.
Polska linijka kosmiczna
Prof. Grzegorz Pietrzyński jest założycielem, liderem i kierownikiem międzynarodowego projektu Araukaria, którego największym sukcesem jest pomiar odległości do Wielkiego Obłoku Magellana (WOM, najbliższej galaktyki) z bezprecedensową dokładnością około 1%. Jest to najdokładniejszy (o rząd wielkości) pomiar odległości do galaktyki wykonany dotychczas. Taka dokładność była zawsze marzeniem astronomów. Wynik ten opublikowano w marcu 2019 r. w prestiżowym piśmie “Nature”.
W ramach projektu Araukaria zespół prof. Grzegorza Pietrzyńskiego skalibrował metodę opartą na układach zaćmieniowych, nazywaną obecnie polską linijką kosmiczną. Ta geometryczna metoda pozwala mierzyć odległości do pojedynczych układów zaćmieniowych w promieniu około 1 Mpc (megaparseka) z dokładnością rzędu 1%. W ramach grantu ERC Synergy zostanie udoskonalona dokładność metody, która dodatkowo zostanie zastosowana do pomiaru odległości do szeregu pobliskich galaktyk.
W obserwatorium w Chile zbudujemy nowy teleskop
Kluczowym elementem realizacji tego bardzo ambitnego projektu jest polskie obserwatorium - Obserwatorium Cerro Armazones w północnym Chile. Jest ono umiejscowione w najlepszym miejscu na świecie do prowadzenia obserwacji astronomicznych.
Prace naukowców z CAMK PAN do tej pory były realizowane m.in. ze środków z Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Dzięki dofinansowaniu z grantu ERC Synergy wybudowany zostanie nowoczesny teleskop o średnicy zwierciadła 2,5m oraz kamera pozwalająca na obserwacje w dziedzinie promieniowania podczerwonego.
Projekt zrealizuje Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika PAN wspólnie z partnerami z Centrum Fizyki Teoretycznej PAN, Universidad de Concepción, Obserwatorium Paryskim oraz The Heidelberg Institute for Theoretical Studies.
Źródło Centrum Astronomiczne im. Mikołaja Kopernika
