Jan Sawka

Fot. Archiwum prywatne Jana Sawki

Jan Sawka urodził się w 1946 r. Ukończył studia architektury i sztuki we Wrocławiu. Szybko zdobył międzynarodowe uznanie, zostając na początku lat 70. jednym z reformatorów polskiej szkoły plakatu. Był współtwórcą Teatru STU i już wówczas obiecującym malarzem. W wieku 29 lat zdobył nagrodę na Festiwalu Malarstwa w Cagnes-sur-Mer.

Sawka opuścił Polskę w 1976 r., a z końcem 1977 r. osiedlił się w Nowym Jorku. Rysował polityczne komentarze dla „New York Timesa” i innych pism, kontynuował tworzenie scenografii, grafiki warsztatowej i malarstwa. Zaczął rzeźbić. W latach 80. zasłynął szeregiem wystaw malarstwa i rzeźby w Nowym Jorku. Jego seria 25 suchorytowych grafik zebranych w „Księgę Fikcji” była książką roku „New York Timesa” w 1986 r. W tym czasie Jan kontynuował działalność na rzecz opozycji demokratycznej w Europie Wschodniej. Tak powstał słynny plakat „Solidarność”.

W latach 1991–1995 retrospektywna wystawa Jana „Powroty” odwiedziła Polskę, Czechosłowację i Węgry, upamiętniając grozę sowieckiej hegemonii i jednocześnie wskazując drogę do lepszej przyszłości. W tym samym czasie Jan rozpoczął współpracę z Japonią, skupiając się na nowych mediach i materiałach. Dalej kontynuował malarstwo, rytowanie, rysunek i scenografie do teatrów. Zaprojektował monumentalne scenografie dla zespołów rockowych The Grateful Dead i Traffic.

Ponad 10 lat zajęło mu stworzenie wielkiego spektaklu multimedialnego „The Voyage”, projektu łączącego wiele wcześniejszych doświadczeń. Wersja wstępna z muzyką Niemena otrzymała złoty medal na Biennale Sztuki we Florencji w 2003 r. Projekt ten jest w produkcji, muzykę komponuje Mickey Hart, członek byłego Grateful Dead.

W rosnącym stopniu Jan interesuje się architekturą symboliczną. Jest to logiczna część jego kariery – ojciec Sawki był jednym z najzdolniejszych architektów swojej generacji. Jego karierę zniszczono po II wojnie światowej.

Jan nigdy nie partycypował w patetycznych gestach postmodernizmu. Sztuka Jana nie reprezentuje pustych idei konceptualizmu, jego praca jest świetnie zrealizowaną sztuką pełną znaczeń i uniwersalnych symboli. Projekt „Pomnik Pokoju w Jerozolimie” jest symbolem uniwersalnego pokoju, który został już nagrodzony przez AIA (Amerykański Instytut Architektów) w 2011 r.

Mistrzami Jana są artyści renesansu i wielcy moderniści. Tak jak artysta renesansowy, Jan umie pięknie rysować i malować. Jego projekty nie są inspirowane nowinkami udającymi innowacyjność. Wynikają z oryginalnego zastosowania niekonwencjonalnych materiałów w kontekście tradycji budowania i projektowania, które ceni. Jan czerpie inspirację z osiągnięć przeszłości. Jego sztuka zawsze uwydatniała zmysłowe i estetyczne przedstawienie realnego świata jako symbolu aspiracji duchowości ludzkości. Jednocześnie Jan zawsze rozumiał polityczny wymiar ludzkiego istnienia i przeciwstawiał się opresji w każdej formie.

Sztuka Jana Sawki jest kreowana, by wspierać nadzieję, dążenia i działania zmieniające świat na lepsze.