Innowacyjność jako fenomen społeczno-ekonomiczny

prof. Krzysztof Opolski Fot. Kamil Broszko

Innowacje są nieodłącznym elementem nowoczesnej gospodarki i nowoczesnego społeczeństwa. Oznacza to, że czynnikiem tworzenia innowacji są zarówno aspekty technologiczne i organizacyjne, jak i społeczne. Innowacje powstają w sposób spontaniczny i są generalnie wyrazem chęci zmiany pewnego niepokoju twórczego innowatorów. Impuls społeczny innowacji polega na tym, że wiele ogniw życia rodzinnego, edukacyjnego czy społecznego popiera sens i wartość zmiany, która leży u podstaw każdej innowacji. Aby osiągnąć rozmach właściwy innowacji, musimy wykazywać postawy społeczne, które wyrażają się w aprobacie sukcesu, podziwie dla twórców i odpowiedniej gratyfikacji ekonomicznej za tworzenie i wdrażanie innowacji. Z uwagi na fakt, że każdy innowator podejmuje swoiste ryzyko nietrafionych pomysłów – zarówno finansowe, organizacyjne, jak i indywidualne – tworzyć należy takie środowisko, w którym przegrana nie oznacza klęski i dramatu indywidualnego. Zatem innowacje muszą mieć przestrzeń finansową, organizacyjną, logistyczną, marketingową dla podejmowanego ryzyka. Moim zdaniem trudno jest tworzyć innowacje w sposób instytucjonalny, tzn. specjalnie organizując pewne komórki czy działy, którym zadano konieczność tworzenia innowacji. Jak już wspomniałem, innowacje są elementem daleko idącej kreatywności i swoistego błysku geniuszu tych, którzy cenią sobie zmienność, twórczość oraz zrywanie ze schematami, a nawet często tradycją i przyzwyczajeniami. Czynnikiem umożliwiającym tworzenie innowacji jest wyobraźnia, która kształtowana być musi przez system wychowania, a zwłaszcza system edukacji. Mechaniczne, pamięciowe i bierne nauczanie nigdy nie otworzy olbrzymich perspektyw umysłu i nie zachęci do zmieniania i przekształcania. Przy czym pamiętać musimy, że mówiąc o innowacjach, myślimy nie tylko o wiekopomnych wynalazkach, ale także – a może głównie – o pewnych usprawnieniach, udoskonaleniach, zmianie stereotypów itd. Tworzenie wielkich innowacji zaczyna się od pobudzania młodych (ale nie tylko) ludzi do samodzielności myślenia, twórczego wyciągania wniosków, logicznych syntez. Akcentuję tutaj zwłaszcza silną rolę społecznych impulsów innowacji, ponieważ postawy takie jak zazdrość, chytrość czy negatywny stosunek do postępu zabijają chęć tworzenia. Zasadniczym motywem innowacji jest zysk, który powstaje nie z mechanicznego mnożenia pieniędzy, ale z odpowiedniej transformacji intelektu, pobudzającego nas do stałego doskonalenia siebie i swojego otoczenia. Źródłem zysku w innowacjach jest twórcze niezadowolenie, dążenie do zmiany swojego obszaru panowania, w tym ekonomicznego, troska o kreatywną przyszłość. Oczywiście, występuje wiele egoistycznych motywów, takich jak dążenie do wzrostu wynagrodzenia, zysku, społecznej afirmacji, wyróżnienia się, osiągnięcia przewagi konkurencyjnej, ale generalnie działanie innowacji poprzez dyfuzję jej efektów daje korzyść w szerokim kontekście społecznym. Podsumowując, innowacje tworzą się w domu, w rodzinie, w szkole, w grupach rówieśniczych, w przedsiębiorstwach, a zatem w tych miejscach powstawać musi społeczna akceptacja dla postępu związanego ze zmianą, mądrze skalkulowanego ryzyka oraz pewnych konfliktów.