Polskie szlaki kulinarne

Polskie regiony szczycą się swoimi tradycjami kulinarnymi i charakterystycznymi kuchniami, które wyrosły na gruncie specyficznych warunków geograficznych, zwyczajów, lokalnej historii, wpływu sąsiednich kultur. Lokalne przysmaki, powstałe z pieczołowicie strzeżonych receptur, obrzędy pamiętające odległe epoki, tradycyjne sposoby produkcji żywności i przedmioty do jej wytwarzania – wszystko to składa się na skarbiec narodowej kultury kulinarnej, a zarazem wzbogaca atrakcyjność turystyczną naszego kraju.

Dzięki różnorodności etnicznej i kulturowej możemy poznawać Polskę poprzez liczne kuchnie regionalne. Jednocześnie bogactwo kuchni polskiej pozwala na poznawanie smaków według klucza różnorodnych produktów, kierując uwagę smakoszy na odkrywanie kulinarnych światów mięsiwa, ryb, kasz, wypieków, owoców, warzyw, piwa czy wina. Takim grupom produktów są poświęcone specjalne festiwale kulinarne, podczas których amatorzy i profesjonaliści stają w szranki o nagrody za najlepsze potrawy.

Śledząc mapę Polski pod kątem kulinariów, łatwo dostrzeżemy specyfikę wielu kuchni regionalnych: wiemy, że w górach będziemy próbować wyrobów z sera owczego i jagnięciny, nad morzem i na pojezierzach skusimy się na przysmaki rybne, na ścianie wschodniej zachwyci nas kuchnia inspirowana potrawami sąsiadów zza Buga, w województwach zachodnich odnajdziemy nutki kuchni niemieckiej i czeskiej, kuchnia galicyjska króluje zaś na terenach dawnego zaboru austriackiego.

Przecinające kraj szlaki kulinarne powstały z potrzeby podkreślenia odrębności lokalnych kuchni, niezwykłych tradycji, specyfiki wytwarzania żywności. Nie bez znaczenia są autentyczne techniki produkcji, a pozostałości dawnych warsztatów czy urządzeń, takich jak młyny, suszarnie, tłocznie i wędzarnie, pobudzają wyobraźnię i inspirują do odtwarzania klimatów dawnej kuchni. Poznajemy te klimaty głównie w placówkach muzealnych, skansenach, izbach regionalnych. Coraz częściej jednak są one przywracane w dbających o zachowanie tradycji gospodarstwach wiejskich, które przyciągają turystów ceniących sobie wartościowe jedzenie naszych babć i prababć. Ten trend przyczynił się do powstania szlaków kulinarnych, których obecnie mamy w Polsce 24. Każdy z nich ma swoją niebanalną historię, utkaną z wielu wątków, niczym misterna tkanina, zdobiona akcentami lokalnej kultury, zwyczajów, opowieści o dawnych czasach i nietuzinkowych ludziach. Historie dodają smaku potrawom, które wyrosły na bogatym podłożu kulturowym.

Biesiadowaniu i kosztowaniu dobrego jedzenia powinny towarzyszyć emocje, bo to one sprawiają, że jedzenie przestaje być tylko pożywieniem, lecz staje się przygodą oraz poznawaniem dziedzictwa kulturowego i historycznego. „Jedzenie jest oknem na świat i zwierciadłem, w którym się przeglądamy” – twierdzi Lucy M. Long, twórczyni pojęcia turystyki kulinarnej. Odkrywanie lokalnej kuchni z całym jej etnicznym dziedzictwem wzbogaca lokalną społeczność, pogłębiając jej poczucie tożsamości. Wzbogaca też i gości, którzy nabywając wiedzy o spożywanych potrawach i ich wyjątkowych walorach, czują się przyjęci przez gospodarzy w szczególny sposób.

Szlaki kulinarne są trendy! To produkt turystyczny z przyszłością, bardzo chętnie wprowadzany do oferty przez touroperatorów i włączany do planów zwiedzania przez indywidualnych podróżników. Wizerunkowy charakter kuchni regionalnych i promocja towarzysząca turystycznym szlakom kulinarnym sprawiają, że przeciętnie zorientowany turysta kojarzy sękacz z Podlasiem, rogal świętomarciński z Poznaniem, a żubrówkę z Puszczą Białowieską; zna także menu na śląski „niedzielny łobiod” i potrafi wymienić pięć gatunków smacznych polskich ryb. Coraz więcej znawców docenia niewielkie regionalne browary i kuszące enoturystów winnice. Rosnące w siłę piwowarstwo rzemieślnicze i winiarstwo przypomina o bogatych polskich tradycjach związanych z produkcją tych szlachetnych trunków. Zapomniana staropolska gęsina, dziczyzna, królewskie karpie, sery zagrodowe, miody z pasiek, przetwory owocowe i warzywne – to baza, na której powstają sztandarowe tradycyjne domowe dania, jak i śmiałe kompozycje autorskie ambitnych szefów kuchni. Szlaki kulinarne prowadzą bowiem przez wiejskie zagrody, gospodarstwa, zajazdy, karczmy i wykwintne restauracje. Pokrywają powierzchnię całego kraju, sąsiadują z innymi atrakcjami turystycznymi: muzeami, zamkami, parkami narodowymi, sanktuariami, trasami podziemnymi, obiektami rekreacyjnymi. Czy to w górach, czy nad morzem, na równinach, wyżynach i wśród jezior – magia smaków i smaczków roztacza swoją moc, zgodnie ze starym przysłowiem „Przez żołądek do serca”, które na kulinarnym szlaku nabiera nowego znaczenia.

Z inicjatywy Polskiej Organizacji Turystycznej w 2014 r. powstało konsorcjum produktowe w obszarze rozwoju i promocji kuchni polskiej, które jest dobrowolnym i nieformalnym zrzeszeniem podmiotów zajmujących się promocją tradycji kulinarnych oraz produktów regionalnych.

Konsorcjum Polskie Szlaki Kulinarne działa samodzielnie przy wsparciu Polskiej Organizacji Turystycznej. Jego cele to:

• działanie na rzecz efektywniejszego wykorzystania potencjału w regionie w oparciu o walory środowiska przyrodniczego, dziedzictwa kulturowego i kulinarnego;
• zbudowanie – w skali ponadregionalnej i krajowej – markowych kulinarnych produktów turystycznych opartych na kuchni regionalnej i produktach tradycyjnych;
• promocja i zdobywanie nowych rynków zbytu dla kulinarnych produktów turystycznych opartych na kuchni regionalnej i produktach tradycyjnych w kraju i poza jego granicami;
• wzrost udziału produktów innowacyjnych w polskiej ofercie turystycznej;
• wzrost zainteresowania produktami tradycyjnymi i zwiększenie popytu na te produkty.

W skład konsorcjum wchodzą następujące podmioty: Smaki Podhala; Szlak Karpia w Dolinie Karpia; Szlak Oscypkowy; Karnawał Smaków – Kraków, Małopolska; Gdańsk – Pomorskie Culinary Prestige; Śląskie Smaki; Szlak Karpia Bielska Kraina; Na Śliwkowym Szlaku; Mazowiecka Micha Szlachecka – Szlak Folkloru i Smaków Mazowsza; Małopolska Wieś Pachnąca Ziołami; Małopolska Trasa Smakoszy; Kujawsko-Pomorski Szlak Gęsinowy; Szlak Kulinarny Centrum Gdyni; Szlak Smaków Krainy Lessowych Wąwozów; Przystanki Kulinarne Suwalszczyzny i Mazur; Sandomierski Szlak Winiarski; Szlak Kulinarny Podkarpackie Smaki; Szlak Tradycji i Smaku; Kulinarny Poznań; Opolski Bifyj; Szlak Podkarpackiego Jadła i Wina; Białostocki Szklak Kulinarny.