Wiodące produkty turystyczne Polski

W przyjętym w 2016 r. przez Radę Ministrów „Planie na rzecz odpowiedzialnego rozwoju” w obszarze ekspansji zagranicznej odnajdujemy projekt strategiczny pod nazwą „Budowa Domu Polskich Turystycznych Marek Terytorialnych wraz z systemem koordynacji polityki turystycznej”. Ma on na celu stworzenie systemowych i kompleksowych rozwiązań prawnych, organizacyjnych, finansowych i narzędziowych w zakresie integracji, koordynacji, komercjalizacji i internacjonalizacji polskich markowych produktów turystycznych opartych na potencjale kulturowym i przyrodniczym kraju. Efektem tych działań ma być rozwój sektora gospodarki turystycznej w Polsce. Założenie to jest ze wszech miar słuszne, bo gdzie mają powstawać produkty turystyczne, jeśli nie na poziomie regionalnym i lokalnym? Zanim jednak ten strategiczny projekt się zmaterializuje, minie pewnie trochę czasu. Sprawdźmy zatem, czy już dziś istnieją regionalne produkty turystyczne, których cechy uzasadniają promocję zagraniczną i które mogą się przyczynić do wzmocnienia marki Polska.

Dolny Śląsk

Dolnośląskie jest regionem, który jako jedyny w Polsce może poszczycić się takim bogactwem zamków i pałaców, często malowniczo położonych na skalistych wzniesieniach. Dziś te historyczne budowle łączą zabytkową architekturę z nowoczesnymi rozwiązaniami, które zapewniają wysoką jakość usług turystycznych (noclegowych, gastronomicznych, związanych z wydarzeniami czy turystką biznesową). Nie dziwi więc, że dolnośląska kraina nazywana jest polską Doliną Loary. Tym bardziej nie dziwi również fakt, że funkcjonuje tutaj sieciowy produkt turystyczny – Europejski Szlak Zamków i Pałaców. Jest to wspólne przedsięwzięcie Dolnośląskiej Organizacji Turystycznej oraz 13 dolnośląskich zamków i pałaców, w tym takich perełek, jak Książ, Kliczków, Czocha, Chojnik, Bolków czy Topacz. Głównym celem sieci jest aktywna promocja regionu oraz turystyki historycznej. Mówiąc o Dolnym Śląsku, nie można nie wspomnieć o Wrocławiu, Europejskiej Stolicy Kultury 2016. Ale Wrocław nie tylko wydarzeniami kulturalnymi stoi. Doskonale wykorzystuje swoje walory do realizowania turystyki aktywnej, w tym wodnej – warto wymienić choćby szlak gondoli, wakeboard, smocze łodzie czy klasyczne wioślarstwo. Pozostając przy aktywności sportowej, należy wspomnieć o znanym Maratonie Wrocławskim czy zawodach The World Games, czyli światowych igrzyskach sportów nieolimpijskich.

Lubuskie

Województwo lubuskie, choćby ze względu na swoje położenie, nie jest postrzegane jako szczególnie atrakcyjne turystycznie. To duży błąd. Mało kto bowiem wie, że ten region ma przeszło 800 lat tradycji winiarskich, a udokumentowane bartnictwo prowadzone jest od XVI w. Zachowało się tam wiele zabytków związanych z tymi dziedzinami. W 2002 r. w okolicach Zielonej Góry nastał renesans uprawy winorośli i produkcji wina gronowego oraz równolegle powstawały specjalistyczne gospodarstwa pszczelarskie. W 2007 r. otwarto Lubuski Szlak Wina i Miodu. Na jego trasie można zwiedzać winnice, degustować trunki, smakować pszczelarskie wyroby, nocować i cieszyć się życiem. Można tu spotkać tak szlachetne gatunki szczepów winnych, jak regent, pinot noir, traminer, saint laurent, a także posłuchać, z jaką dumą o swoich osiągnięciach w uprawie opowiadają właściciele winnic. Warto wspomnieć jeszcze o dwóch produktach turystycznych z ogromnym potencjałem promocyjnym, choć kierowanych raczej do niszowego odbiorcy. Pierwszym jest Przystanek Woodstock w Kostrzynie nad Odrą. Drugi to Rzeczpospolita Ptasia. Celem wydarzenia jest zrzeszenie ornitologów (profesjonalistów oraz amatorów) odwiedzających miejscowość Słońsk, przylegającą do Parku Narodowego „Ujście Warty”. To jeden z najważniejszych w całej Europie terenów podmokłych, rozciągający się na powierzchni kilku tysięcy hektarów i gromadzący w okresie wędrówek setki tysięcy ptaków.

Świętokrzyskie

Województwo świętokrzyskie to piękne miasta i miasteczka, takie jak Kielce czy Sandomierz, natomiast turystyczną perłą regionu są Góry Świętokrzyskie. To niezwykła skarbnica wiedzy i tajemnic dla miłośników geologii, paleontologii czy archeologii. Odkrywane od kilkudziesięciu lat tropy dinozaurów i kopalnych gadów, a zwłaszcza ostatnie sensacyjne doniesienia o śladach tetrapoda, stanowią dodatkowe świadectwo wyjątkowego charakteru tego regionu. Funkcjonuje tutaj Świętokrzyski Szlak Archeo-Geologiczny. Najmłodszych zapewne ucieszy wizyta w JuraParku w Bałtowie lub wycieczka niezwykłymi korytarzami kopalni w Krzemionkach. Dorośli chętnie obejrzą słynne już na cały świat ślady tetrapoda w rezerwacie Zachełmie lub najpiękniejszy w Polsce, malowniczy amfiteatr w rezerwacie Kadzielnia. Jedni i drudzy zapewne z przyjemnością zobaczą nowoczesne Centrum Geoedukacji w rezerwacie Wietrznia w Kielcach oraz urokliwe skałki i jaskinie w okolicach Chęcin.

Warmia i Mazury

Ten region to przede wszystkim mekka żaglarzy śródlądowych. Idealne miejsce do rozwoju turystyki aktywnej, opartej głównie na zasobach wodnych. Stąd kluczowym produktem turystycznym jest tutaj wodny Szlak Wielkich Jezior Mazurskich. Rozbudowane kompleksy dwóch największych jezior w kraju, czyli Śniardwy i Mamry, połączone siecią kanałów z innymi zbiornikami, tworzą niezwykłe warunki do uprawiania żeglarstwa. Wiele możliwości daje również najdłuższe jezioro w Polsce – Jeziorak, a także Zalew Wiślany, połączony bezpośrednio z Morzem Bałtyckim. Do tego szlaki kajakowe na Krutyni i Łynie. Należy jednak pamiętać, że paleta aktywności w tym regionie nie kończy się na tych związanych z wodą. Szlak Wielkich Jezior Mazurskich ma także swoją rowerową wersję. Przez Warmię i Mazury prowadzi również Wschodni Szlak Rowerowy Green Velo (odcinek o długości 395 km).

Park Tradycji w Siemianowicach (Fot. Urząd Marszałkowski Województwa Śląskiego)

Kujawsko-Pomorskie

To jedyny region nie tylko w Polsce, ale i w Europie, w którym na tak małej powierzchni, jaką jest obszar województwa, działa sieć 14 Astrobaz, czyli w pełni wyposażonych obserwatoriów astronomicznych. Pozwalają one młodym mieszkańcom regionu, ale i przyjezdnym, zgłębiać tajniki kosmosu i poszerzać horyzonty. Do tego w Piwnicach pod Toruniem pracują jedne z potężniejszych teleskopów w Polsce oraz 32-metrowy radioteleskop, zaś w nieodległej perspektywie w Borach Tucholskich powstanie największy radioteleskop w Europie. Region ten nazywa się często Astroregionem, ale jego urozmaicony, wielobarwny obraz nie jest zapisany wyłącznie w gwiazdach. Kujawsko-Pomorskie to także idealne miejsce do uprawiania geocachingu. To międzynarodowa zabawa polegająca na szukaniu specjalnych skrzynek, tzw. keszy, przy użyciu odbiornika GPS. Ukrywa się je w wielu ciekawych miejscach (nawet w koronach drzew). Stolicą polskiego geocachingu jest Górzno, jedno z najmniejszych miast w Polsce, odwiedzane przez pasjonatów dyscypliny z całej Europy.

Podlaskie

Podlasie to region przenikania się Wchodu i Zachodu, kulturowo i mentalnie kształtowany przez różne narody, religie i wspólną historię mieszkańców. Elementem bogatej mozaiki Podlasia są Białorusini, którzy od stuleci formowali kulturowy charakter tych ziem. Do dziś na wielu obszarach Białostocczyzny zachowały się zwyczaje, język, a także kultura materialna podlaskich Białorusinów. Powstał tutaj Podlaski Szlak Kulturowy „Drzewo i Sacrum”, ukazujący piękno drewnianej architektury, niezwykłość starych drewnianych chat, zabytkowych kapliczek, cerkwi i kościołów. Na trasie szlaku można spotkać ludowych rzemieślników, artystów, muzyków i rzeźbiarzy. Wszyscy ci ludzie tworzą niepowtarzalny klimat i niewątpliwie wzbogacają przestrzeń kulturową. Mówiąc o Podlasiu, nie można zapomnieć o przyrodzie, przede wszystkim o Puszczy Białowieskiej. Łącząc walory przyrodnicze z modą na aktywność, utworzono tutaj Nordic Walking Park „Kraina Puszczy i Żubra”.

Opolskie

Mimo że to najmniejszy region Polski, nie znaczy, że nie ma się czym pochwalić. Wielobarwna jak motywy na porcelanie, oczywiście tej opolskiej, jest tutejsza kuchnia regionalna. Tu spotykają się wpływy polskie z niemieckimi, czeskimi i kresowymi, co znalazło odzwierciedlenie w tradycyjnych potrawach serwowanych przez najlepsze restauracje. I to właśnie one stanowią podstawę Szlaku Kulinarnego Województwa Opolskiego „Opolski Bifyj”. Bifyj, czyli kredens, to mebel, który był – i czasami ciągle jeszcze jest – nieodłącznym elementem kuchni lub jadalni na Śląsku Opolskim. To w nim przechowywane były domowe skarby i to wokół niego odbywały się kulinarne popisy gospodyń. Jako rozpoznawalny motyw regionalny wytycza drogę po najznakomitszych kulinariach Opolszczyzny.

Wielkopolska

To tutaj pierwsi Piastowie tworzyli zręby państwa polskiego i tu przyjęli chrzest. Naukowcy wciąż ustalają, czy kluczową rolę w tych wydarzeniach odgrywał Ostrów Tumski w Poznaniu, Ostrów Lednicki czy Gniezno. Jednak Wielkopolska to nie tylko historia. To także obszar z rozległą siecią rzeczną będącą nie lada atrakcją dla amatorów turystyki wodnej w najróżniejszym wydaniu. Szlak biegnący wokół największych rzek w regionie i zamykający się w obrębie zwartej trasy turystycznej został nie bez przyczyny nazwany Wielką Pętlą Wielkopolski. Jego wyjątkowość polega na wykorzystaniu równoleżnikowego kierunku przepływu Warty i Noteci oraz południkowego położenia kanału Warta-Gopło. Szlak ten, liczący blisko 690 km, przebiega również przez tereny województw lubuskiego i kujawsko-pomorskiego. Poprzez dostęp od zachodu do Odry, jej dopływów i kanałów łączących ją z drogami wodnymi Brandenburgii, Wielka Pętla jest skomunikowana z zachodnią Europą, a poprzez Kanał Bydgoski – z Wisłą i innymi rzekami drogi wodnej E70, aż po Kaliningrad.

Śląskie

Województwo śląskie zajmuje obszar zróżnicowany pod wieloma względami: geograficznym (stykają się tu tereny Jury Krakowsko-Częstochowskiej, Wyżyny Śląskiej i Beskidów), kulturowym, etnicznym, religijnym i gospodarczym (tereny rolnicze zlokalizowane obok Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego). To właśnie z przemysłem wiąże się kluczowy produkt turystyczny regionu – Szlak Zabytków Techniki. Jest to tematyczny, samochodowy szlak turystyczno-kulturowy łączący obiekty związane z kulturą dziedzictwa przemysłowego województwa śląskiego. Obecnie w jego skład wchodzi 36 obiektów związanych z tradycją górniczą, hutniczą, energetyką, kolejnictwem, łącznością, produkcją wody oraz przemysłem spożywczym. Szlak Zabytków Techniki tworzą istniejące muzea i skanseny, zamieszkałe kolonie robotnicze, działające zakłady pracy. Województwo śląskie to także większa część Szlaku Orlich Gniazd. Jest to trasa długości 163,9 km z Częstochowy do Krakowa. Nazwę zawdzięcza ruinom zamków i warowni, nazywanych orlimi gniazdami ze względu na usytuowanie na skałach dochodzących do 30 m wysokości.

Łódzkie

Województwo łódzkie na tle innych regionów jest dość skromnie obdarzone walorami turystycznymi (główne atrakcje koncentrują się w Łodzi). Oferuje jednak najlepsze w Polsce warunki do uprawiania turystyki konnej – dzięki uruchomieniu Łódzkiego Szlaku Konnego. Liczy on aktualnie ponad 2 tys. km i jest najdłuższą trasą tego typu w Europie. Jego wyjątkowość wynika nie tylko z długości, ale także ze spełniającej wysokie standardy infrastruktury. Łódzki Szlak Konny jest produktem, który wykorzystuje i rozwija istniejące wcześniej szlaki. Został opracowany również z myślą o amatorach innych dyscyplin sportowych, m.in. turystyki rowerowej, pieszej i wodnej.

Mazowieckie

Województwo mazowieckie to nie tylko Warszawa, czyli wielkie wydarzenia i znane obiekty. To także arcyciekawa historia całego regionu. Mazowsze przez 300 lat było niezależnym państwem rządzonym przez dynastię książąt mazowieckich, która wywodziła się od Konrada Mazowieckiego. Od 1200 do 1526 r. Księstwem Mazowieckim rządziło ponad 20 władców. To z tymi postaciami związany jest Szlak Książąt Mazowieckich. Prowadzi on przez miejscowości, którymi władali przez ponad 300 lat następcy Konrada Mazowieckiego. Przenosi nas w czasy historycznych zajazdów, barwnych potyczek, turniejów rycerskich oraz staropolskiej zabawy. Mazowsze to także podróż śladami pierwszych 20 lat życia Fryderyka Chopina (Szlak Chopinowski). Kompozytor urodził się w 1810 r. w Żelazowej Woli, małej mazowieckiej wsi. Kilka miesięcy później jego rodzina zamieszkała w Warszawie, gdzie młody Chopin uczył się i dorastał.

Pomorskie

Województwo obfitujące w walory turystyczne związane z rekreacyjnym wykorzystaniem wybrzeża Morza Bałtyckiego oraz posiadające słynne Trójmiasto (Gdańsk, Sopot, Gdynia) oferuje również produkty turystyczne innego typu. Znajdziemy tu zarówno część Szlaku Zamków Gotyckich, na czele z zamkiem w Malborku, jak i Pętlę Żuławską – 303 km niezapomnianej przygody, którą można przeżyć, płynąc kajakiem, jachtem, łodzią motorową lub hausbotem. Jeszcze innym ciekawym produktem jest Kraina w Kratę – tereny wiejskie, na których zachowały się duże skupiska XVIII- i XIX-wiecznego budownictwa szkieletowego, z symetrycznym układem oraz wypełnieniami kwater bielonym wapnem, nadającymi budynkom efekt wizualny przypominający kratownicę. Jedną z wsi o największym potencjale jest Swołowo, położone 14 km od Słupska. Znajduje się tu około 70 zachowanych zabytkowych budynków oraz niezmieniony od czasów średniowiecza układ przestrzenny (owalnica).

Małopolskie

Małopolska to skarbnica turystyczna Polski. Począwszy od Krakowa, przez Zakopane, po słynną Kopalnię Soli w Wieliczce. Ale na tym nie koniec. Do listy atrakcyjnych produktów turystycznych regionu mogących zainteresować turystów z zagranicy należy dodać Małopolską Wieś Pachnącą Ziołami – sieć 19 atrakcyjnie położonych obiektów agroturystycznych wyspecjalizowanych w zakresie uprawy i szerokiego wykorzystania ziół. Gospodarze, poza tym, że uprawiają ogrody warzywno-ziołowe, prowadzą też zdrową, regionalną kuchnię z wykorzystaniem ziół oraz wartościowej żywności z własnych gospodarstw. Wielu z nich proponuje także bogatą ofertę zabiegów odnowy biologicznej, opartych na kuracjach ziołowych, działających niezwykle odprężająco i energetyzująco (m.in. kąpiele ziołowe, różnorodne masaże oraz aromaterapię). Nie mniej ciekawy jest Szlak Architektury Drewnianej w Małopolsce, który tworzą 254 najcenniejsze i najciekawsze zabytkowe obiekty drewniane: malownicze kościoły, piękne cerkwie, smukłe dzwonnice, staropolskie dwory, drewniane wille i skanseny, należące do najcenniejszych zabytków ludowej kultury materialnej regionu.

Lubelskie

Województwo lubelskie to przede wszystkim wydarzenia, zarówno w Lublinie (Carnaval Sztukmistrzów), jak i w innych miastach regionu (np. Festiwal Filmu i Sztuki Dwa Brzegi w Kazimierzu Dolnym czy Dni Konia Arabskiego w Janowie Lubelskim). Słynie ono również z bogatego dziedzictwa kulinarnego, które podkreśla Szlak Smaków Krainy Lessowych Wąwozów. Tworzą go restauracje, lokale gastronomiczne, producenci tradycyjnych wyrobów oraz dań regionalnych. Potrawy przygotowywane są według tradycyjnych receptur, przekazywanych z pokolenia na pokolenie. Podróżując szlakiem, można skosztować typowej kuchni lubelskiej, zobaczyć, jakie zioła uprawiane są na tym terenie, poznać niektóre tajemnice lubelskich smaków. Nigdzie poza Lubelszczyzną nie znajdzie się tak szerokiej gamy pierogów i klusek, m.in. z nadzieniem z karpia, bobu, kaszy czy sera.

Zachodniopomorskie

Specyfika Pomorza Zachodniego stwarza doskonałe warunki do rekreacji oraz uprawiania sportów. Na terenie województwa działają cztery duże pola golfowe dla początkujących i zaawansowanych graczy, z których każde – ze względu na wyjątkową lokalizację i atrakcyjną ofertę – jest godne polecenia. Województwo zachodniopomorskie słynie także z wysp, w tym najbardziej znanej – Wolina. To tutaj znajduje się inny ważny produkt turystyczny regionu – Centrum Słowian i Wikingów. Jest to rekonstrukcja zabudowań wczesnośredniowiecznego Wolina, datowanych na okres od IX do XI w. Prace realizowane są na podstawie wykopaliskowych badań archeologicznych, prowadzonych w tym miejscu od ponad 100 lat. Obecnie osada ma charakter skansenu. Można tu zobaczyć 12 rekonstrukcji chat o budowie zrębowej, palisadowej, plecionkowej i międzysłupowej, bramę z fragmentem palisady, drewniane drogi. Co roku w sierpniu organizowany jest Festiwal Słowian i Wikingów. Kolejnym wyjątkowym miejscem są Ogrody Hortulus w Dobrzycy k. Koszalina, zajmujące powierzchnię ponad 4 ha. Celem przedsięwzięcia jest pokazanie układu roślin w kompozycjach ogrodowych, dlatego też obiekt jest podzielony tematycznie. Znajdziemy tu ogrody klasyczne, m.in. japoński, francuski, śródziemnomorski, oraz związane ze środowiskiem: kamienny, skalny i wodny. Są też użytkowe, np. ziołowy czy warzywny. Dużą grupę stanowią ogrody zmysłów. Wśród nich są takie, które pobudzają głównie wzrok, czyli ogrody barw grające kolorami, światłem i cieniem, ale też ogrody dźwięku – ogród traw oraz ogród wodny.

Podkarpackie

Województwo podkarpackie kojarzy się przede wszystkim z Bieszczadami. Znajduje się jednak tutaj wiele produktów turystycznych związanych z dziedzictwem kulturowym i tradycjami rzemieślniczymi regionu. Przykładem może być Szlak Garncarski – trasa turystyczna, która prowadzi do miejsc, gdzie niegdyś w zacisznych warsztatach garncarze toczyli na kołach garnki, zaś na półkach pod powałami suszyli pękate, gliniane dzbany, a piece dymiły wypełnione po brzegi ceramiką. Trasa pełna jest uroczych zakątków, takich jak zielone, śródleśne stawy czy pagórki, z których roztacza się widok na panoramę okolicznych miast. Niejednego zadziwi wnętrze kościoła pw. Nawiedzenia NMP. Ściany prezbiterium, chór i ambonę zdobi mozaika ceramiczna, wykonana przez miejscowych garncarzy. Powstanie Centrum Dziedzictwa Szkła ma ścisły związek z tradycją przemysłową Krosna. Miasto od niemal 90 lat słynie z hutnictwa szkła, a produkty wykonane przez tutejsze huty, zakłady i pracownie artystyczne trafiały i nadal trafiają do setek tysięcy gospodarstw domowych, nie tylko w kraju, ale także poza jego granicami. Jeszcze inny rodzaj dziedzictwa regionu to Twierdza Przemyśl, która na początku XX w. była zaliczana do największych twierdz Europy. Zastosowano w niej najnowocześniejsze rozwiązania ówczesnej technologii. Trzykrotnie oblegana, była świadkiem krwawych walk wielu narodów. Została wysadzona w marcu 1915 r. Dziś ruiny twierdzy należą do najważniejszych zabytków architektury obronnej w Polsce i cieszą się coraz większym zainteresowaniem miłośników fortyfikacji i turystów z zagranicy.

---

Adam Mikołajczyk