Historie łączą się na Polskiej 1

Muzeum Emigracji to jedyne miejsce w Polsce, które poprzez multimedialną wystawę opowiada historię polskiej emigracji od XIX w. aż do dziś. Ekspozycja stała ujawnia różne powody wyjazdów – od politycznych przyczyn Wielkiej Emigracji, przez ekonomiczne podczas rewolucji przemysłowej, po przymusowe migracje związane z tragicznymi losami Polaków podczas I i II wojny światowej. Muzeum opowiada także o współczesnym życiu polskich emigrantów na świecie – ich doświadczeniach, problemach i osiągnięciach. Instytucja znalazła idealną lokalizację dla placówki podejmującej temat emigracji. Dworzec Morski w Gdyni w latach 30. XX w. był miejscem, przez które przechodziły tysiące Polaków wyruszających do Ameryki. Stąd też aż do późnych lat 80. odpływały polskie transatlantyki, na czele z „Batorym” i „Stefanem Batorym”.

MUZEUM EMIGRACJI W GDYNI
autor zdjęcia: © B. KOCIUMBAS

Adaptacja zabytkowego dworca do nowej roli wymagała gruntownego remontu – również z racji zniszczeń sięgających wojny. Rozwiązania dotyczące koncepcji przebudowy budynku, zaproponowane przez pracownię Arsa, pozwoliły przywrócić miejscu dawny blask, a jednocześnie lepiej zagospodarować wyjątkowe dla instytucji kulturalnej położenie w samym centrum portu. Malowniczy widok na morze to dla wielu gości wystarczający powód wizyty. Zwłaszcza że i dziś cumują tu statki pasażerskie (największe na świecie wycieczkowce), ale także okręty przypływające na oficjalne uroczystości, jak choćby jednostki z Chin, które zawinęły do portu w październiku.

Sama placówka stara się jednak dostarczać znacznie więcej powodów do odwiedzenia ul. Polskiej. Muzeum prowadzi szeroką ofertę edukacyjną, obejmującą zajęcia zarówno dla młodzieży szkolnej, jak i całych rodzin. Są one nie tylko warsztatowym uzupełnieniem wystawy poświęconej emigracji, ale też podejmują tematykę podróżniczą oraz poszerzają kompetencje kulturowe i uczą poszanowania dla różnorodności.

Muzeum jest w szczególnej sytuacji – z jednej strony przybliżając historię, z drugiej będąc w samym środku najburzliwszych dziś debat na temat migracji. Zatem stoi przed nim zadanie łączenia wiedzy o przeszłości z refleksją nad współczesnością. A dyskusję wspiera, organizując choćby konkursy na filmy i reportaże poświęcone różnym obliczom migracji, m.in. na zeszłorocznym Planete+ Doc Film Festival.

Muzeum pełni szczególną rolę pośrednika między Polakami w kraju i za granicą. To tutaj wręczana jest Nagroda im. Macieja Płażyńskiego. Otrzymują ją dziennikarze i media służące Polonii. Prezentowanie osiągnięć polskiej diaspory w kraju jest możliwe także dzięki współpracy z miastami w innych krajach, w których żyją ludzie polskiego pochodzenia, np. z Hamtramck (w pobliżu Detroit). Muzeum wspólnie z mieszkańcami tego miasta przygotowało wystawę, która będzie prezentowana zarówno w USA, jak i w Gdyni.

Muzeum Emigracji w Gdyni, mieszczące się na ul. Polskiej 1, jest miejską jednostką kultury. Powołanie go do życia było możliwe dzięki wsparciu ze środków funduszu JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment in City Areas), powstałego w wyniku współpracy Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Inwestycyjnego i Banku Rozwoju Rady Europy, którego głównym zadaniem jest wspomaganie działań mających na celu wprowadzenie zrównoważonego rozwoju obszarów miejskich.
autor zdjęcia: © B. KOCIUMBAS

Instytucja próbuje jak najczęściej i w jak największym stopniu oddawać głos samym emigrantom i Polakom żyjącym za granicą. Wspólnie z nimi nagrywa relacje, które są gromadzone w ramach Archiwum Emigranta. Niedługo będą one dostępne online. Osobny projekt realizowany jest z reemigrantami, którzy obecnie razem z Polskim Radiem przygotowują w muzeum reportaż o trudnych czasami powrotach do kraju. W zbiorach placówki z ponad 10 tys. zgromadzonych dotychczas przedmiotów niemal 2 tys. to darowizny emigrantów i ich rodzin. Muzeum może się już pochwalić stałą grupą przyjaciół, którzy wspierają je w organizacji programu i umożliwiają rozwijanie skrzydeł. To rezultat realizowanego od ponad dwóch lat programu wolontariatu Uczynni Kulturalnie.

Muzeum dużą część energii kieruje właśnie na prezentowanie bogatej oferty kulturalnej związanej z tematem migracji, obejmującej spotkania, koncerty, wystawy, pokazy filmowe. Tradycje te, zapoczątkowane w okresie tworzenia placówki, są nadal kontynuowane. Muzeum realizuje już trzecią edycję wykładów poświęconych artystom emigracyjnym czy serię spotkań z pisarzami tworzącymi poza krajem; w okresie od października do grudnia wystąpią: Manuela Gretkowska, Grażyna Plebanek, Łukasz Orbitowski czy Wioletta Grzegorzewska. W budynku zabytkowego dworca działa również popularne w Gdyni kino studyjne – Klub Filmowy, świętujący 10-lecie działalności.

Muzeum z zapałem realizuje misję kierowania oferty kulturalnej i edukacyjnej do osób, które mają szczególne potrzeby. Przez całą jesień 2015 r. osobom niewidomym pomocą służą przewodnicy biegli w audiodeskrypcji, a niesłyszącym – tłumacze języka migowego. Dostępni są również tłumacze-przewodnicy SKOGN, pomagający osobom głuchoniewidomym. Wsparcie znajdą również osoby z niepełnosprawnością intelektualną.

Hasło łączenia historii, czyli motto placówki, jest nie tylko myślą przewodnią wystawy, ale pewną deklaracją sposobu działania. Budowanie mostów między Polakami w kraju i za granicą czy przeszłością i współczesnością pokazuje, jak daleko nowoczesne muzeum wykracza poza swoje tradycyjne ramy. Ostatecznie wszystkie technologiczne i multimedialne nowinki mogą – z pożytkiem dla ogółu – okazać się wstępem do starej, dobrej rozmowy.

---

Łukasz Kierznikiewicz

Muzeum Emigracji w Gdyni