Chcę namówić młodych, by robili filmy taniej i lepiej

Anna Tatarewicz: W jednym z wywiadów przyznał pan, że nie pali się już do robienia filmów, lecz poświęca teraz więcej czasu na edukowanie młodych filmowców i udoskonalanie produkcji filmowej. Skąd ta zmiana?

Sławomir Idziak: Z mojego punktu widzenia jest ona całkowicie naturalna. Jest w życiu czas na podejmowanie wyzwań i osiąganie sukcesów, ale przychodzi także moment, w którym chcemy się swoimi doświadczeniami podzielić z innymi. Przez ostatnie 34 lata łączyłem działalność pedagogiczną z pracą na planie filmowym. Prowadziłem wykłady w wielu europejskich szkołach filmowych oraz stworzyłem cykl międzynarodowych warsztatów Film Spring Open, które w ciągu ostatnich 11 lat rozrosły się do tego stopnia, że wymagają całorocznych przygotowań.

AT: Film Spring Open to wielkie i genialne w swojej prostocie przedsięwzięcie. Do kogo jest skierowane?

SI: Na plenery Film Spring Open przyjeżdżają młodzi filmowcy z Polski i Europy, reżyserzy, operatorzy, aktorzy, scenarzyści, montażyści, youtuberzy, specjaliści ds. efektów i cyfrowej postprodukcji, malarze, rzeźbiarze, programiści, animatorzy i graficy, deweloperzy gier, kompozytorzy, dźwiękowcy… To wydarzenie przyciąga przedstawicieli całej branży audiowizualnej.

AT: Czego można się nauczyć podczas takich warsztatów?

SI: Plenery Film Spring Open to nic innego jak interdyscyplinarne warsztaty filmowe. Ich celem jest kompleksowa, cykliczna i ukierunkowana na przyszłość edukacja filmowa. Program warsztatów realizowany jest w profesjonalnych warunkach pracy. Udostępniamy uczestnikom najnowszą w Europie technologię (w 2015 r. był to sprzęt o wartości 5 mln zł).

Ucząc się poprzez pracę, uczestnicy realizują swoje projekty filmowe w wybranej przez siebie grupie. Oprócz tego odbywają się u nas wykłady znanych twórców, warsztaty, praktyczne testy najnowocześniejszego sprzętu i oprogramowania, spotkania z profesjonalistami, pokazy i analizy filmów zaproszonych twórców oraz pokazy materiałów samych uczestników, które zostały zrealizowane podczas plenerów. Wykładowcami są u nas wybitni profesjonaliści, także zdobywcy Oscarów. W ubiegłorocznej edycji były to m.in. Natalie Portman i Ewa Puszczyńska, a w tym roku swoją obecność zapowiedziała Juliette Binoche.

Wnętrze Cinebusa (Fot. Agata Nawrocka)

AT: Podczas zeszłorocznej edycji plenerów Film Spring Open Natalie Portman została patronką najnowszego pańskiego projektu – Cinebusa. Skąd pomysł na jego stworzenie?

SI: Najprościej mówiąc, Cinebus to studio filmowe na kołach. Dzięki niemu można transportować sprzęt i wyprodukować film od początku do końca (łącznie z postprodukcją). Od paru lat próbujemy wprowadzić nowoczesny model produkcji filmowej, który częściowo zastosowaliśmy na planie filmu „Opowieść o miłości i mroku” w reżyserii Natalie Portman. Wierzę, ze Cinebus będzie początkiem istotnej reformy systemu produkcji – praca na planie stanie się bardziej ekonomiczna, co z kolei zachęci do korzystania z nowoczesnych narzędzi realizacji filmów. A rynek technologii zmienia się przecież błyskawicznie.

AT: Dzięki Cinebusowi w Polsce będzie powstawać więcej filmów?

SI: Zdecydowanie. Tańszy proces produkcji oznacza większą liczbę filmów. Cinebus ma przede wszystkim służyć debiutantom. To jednak także narzędzie edukacyjne. Chcemy nasz model produkcji filmowej szeroko rozpropagować za pomocą kursów audiowizualnych.

AT: Film Spring Open i Cinebus to konkretne narzędzia, które mogą przynieść zmianę w polskiej branży filmowej…

SI: Nie wierzę w rewolucyjne zmiany. Pracujemy jednak nad tym, aby Cinebus (czyli Mobilne Centrum Edukacji Audiowizualnej) był wizytówką polskiej branży filmowej. Proponujemy nowoczesny model produkcji filmów opracowany głównie z myślą o młodych debiutujących filmowcach. Bo zmiany muszą zacząć się właśnie od nich. Za pomocą Cinebusa chcę ich namówić, żeby kręcili taniej i lepiej.

AT: Jakie zmiany są konieczne w polskiej branży filmowej?

SI: Za oceanem mamy do czynienia z dochodowym przemysłem, u nas – z dotowanym rzemiosłem. Potrzebne są zmiany systemowe, jednak warto dodać, że mówiąc o nich, nie powinniśmy ograniczać się tylko do naszego kraju. Niektóre powinny zajść na szczeblu europejskim.

Wystarczyłoby dokonać analiz porównawczych z pokrewnymi dziedzinami przemysłu, np. IT. Takie terminy jak „kontrola ryzyka” (risk management) czy „zwinne i odchudzone produkowanie” (lean and agile manufacturing) są nieobecne w produkcji filmowej. I to nie tylko polskiej.

AT: Czy młodzi polscy filmowcy są dobrze wykształceni i przygotowani do pracy? Czy potrzebne są też zmiany w systemie edukacji?

SI: Problem z systemem edukacji w Polsce jest powszechny, dotyczy również szkół filmowych. Edukacja często nie nadąża za dynamiką zmian rynkowych i technologicznych. W dziedzinie filmu widać to na przykładzie rewolucji w zapisie obrazu, jaką jest przejście od techniki analogowej do cyfrowej. Potrzebne są zmiany. Trzeba położyć nacisk na konieczność ciągłego dokształcania. Oczywiście ważne jest, jaką student ukończy uczelnię – dobrą czy złą. Jednak jego wartość na rynku pracy uzależniona będzie przede wszystkim od tego, czy będzie trzymał przysłowiową rękę na pulsie, dokształcał się i odpowiednio ewoluował w zależności od potrzeb i zmian na rynku. W przypadku sztuk audiowizualnych niezbędna jest również interdyscyplinarność. W Polsce nie istnieją miejsca, gdzie kształcono by równocześnie artystę i programistę, a przecież na styku tych dwóch talentów będą rodziły się nowe formaty opowiadania. Paradoksem jest fakt, że Polska jest potę-gą w grach komputerowych, ale – o ile mi wiadomo – brakuje w naszym kraju instytucjonalnych form kształcenia dla zajmujących się tą dziedziną artystów i techników.

AT: Co silna branża audiowizualna dałaby Polsce?

SI: Nie ma takiej dziedziny przemysłu i nauki, w której nie byłaby konieczna wiedza audiowizualna. Obecnie podstawowym instrumentem promocji i informacji jest Internet. Nie wystarczy wyprodukowanie przedmiotu czy zrealizowanie projektu naukowego, trzeba umieć go w atrakcyjnej formie audiowizualnej zaprezentować, wytłumaczyć jego działanie, wypromować. W dobrze funkcjonującej gospodarce artysta czy technik audiowizualny jest niezbędny.

Często słyszymy: „Polak wymyślił, ktoś inny zarobił”. Jednym z powodów, dla których tak się dzieje, jest fakt, że nie potrafimy w sposób skuteczny zaprezentować naszych osiągnięć. Mamy całe dziedziny przemysłu czy nauki, w których formy prezentacji ograniczają się do branżowych kongresów czy targów. Z filmem jest podobnie. Złote Lwy zdobyte na Festiwalu Filmowym w Gdyni nie gwarantują dystrybucji międzynarodowej.

AT: Jakie znaczenie dla USA ma tamtejsza branża filmowa?

SI: To jest przemysł numer jeden w USA. Nie ma żadnych wątpliwości, że fundamentem sukcesów innych dziedzin amerykańskiej gospodarki jest wielki sukces amerykańskiego filmu. To właśnie przemysł filmowy spowodował, że międzynarodowym „esperanto” jest język angielski. Że młodzi chłopcy z Somalii, Syberii, Nowej Gwinei noszą te same bejsbolowe czapeczki. Że wiedza o Stanach Zjednoczonych, tamtejszych produktach, stylu życia, systemie prawnym, jest powszechna, a to ułatwia ekonomiczną ekspansję. Nie ma na świecie większego monopolu niż amerykań-ski przemysł filmowy i rozrywkowy.

AT: Polscy filmowcy są zauważani na świecie?

SI: Festiwalowe sukcesy, jakie osiągają polskie filmy na przestrzeni ostatnich lat, świadczą o pozytywnej zmianie pokoleniowej. Reżyserów takiej klasy jak Steven Spielberg, Ridley Scott, Quentin Tarantino czy Roman Polański łączy to, że pracują lub pracowali z polskimi operatorami filmowymi. I to właśnie polscy operatorzy są grupą zawodową, która odniosła największe sukcesy na arenie międzynarodowej. Mamy więc powody do dumy.

AT: Przemysł filmowy wydaje się być bardzo dochodowy. W co warto inwestować?

SI: Brakuje filmów dla dzieci. Może nie zdobędą one nagród na festiwalach, ale takie produkcje dużo łatwiej przynoszą zysk finansowy. Aby wygrać w branży audiowizualnej, trzeba przewidzieć, co czeka za rogiem, a nie tylko kopiować wzorce. Trzeba zainwestować w przyszłość.

AT: Czyli na przykład w Cinebusa. Czy w tym projekcie jest przewidziane miejsce dla przedsiębiorców?

SI: Cinebus jest wielkim przedsięwzięciem. Na dużych impre-zach ludzie często kręcą filmy swoimi telefonami komórkowymi. Wyobraźmy więc sobie, że wszystko to, co rejestrują, strumieniowane jest automatycznie (za pomocą aplikacji typu Periscope) do Cinebusa. W nim najciekawsze ujęcia są selekcjonowane, montowane i pokazywane na telebimach, a następnie całość zgromadzonego materiału zostaje wykorzystana do późniejszego montowania reportaży czy filmów dokumentalnych. Wyobraźmy sobie wielkie rekonstrukcje historyczne pokazywane z wielu perspektyw, np. poprzez obrazy z kamer umieszczonych na hełmach walczących na miecze rycerzy lub z perspektywy emocjonalnie reagującego obserwatora widowiska… Cinebus to ogromne możliwości. Aby je w pełni wykorzystać, potrzebne jest odpowiednie wyposażenie (np. macierze dyskowe, telebimy, sieć najwyższej możliwej przepustowości). Wszystko inne już mamy.

---

Sławomir Idziak 

wybitny operator filmowy, reżyser, scenarzysta. Autor zdjęć do ponad 50 filmów fabularnych. Realizował zdjęcia m.in. do filmów „Gattaca – szok przyszłości”, „Harry Potter i Zakon Feniksa”, „Dowód życia”. W 2002 r. nominowany do nagrody Amerykańskiej Akademii Filmowej za zdjęcia do filmu „Helikopter w ogniu”.