Matula są! Obraz Chełmońskiego pokazany publicznie po 150 latach
fot. Teraz Polska
W Domu Aukcyjnym Desa Unicum zaprezentowano publicznie pierwszy raz od ponad 150 lat obraz zatytułowany „Matula są!”. Został on namalowany przez Józefa Chełmońskiego w 1871 roku, a więc należy do prac młodzieńczych artysty, które początkowo nie zyskiwały uznania. Malarz pokazał go w maju 1871 roku na Wystawie Towarzystwa Zachęty Sztuk Pięknych w Warszawie i tym razem obraz spodobał się bardzo, nawet nauczycielowi Wojciechowi Gersonowi.
Na łamach „Opiekuna Domowego” (1871, nr 28, s. 220) zamieszczono przychylny opis dzieła: „Mamy przed sobą wdzięczny i pełen prostoty obrazek rodzajowy. Krajobraz oddycha świeżością, niebo jasne, pogodne, białe obłoczki gonią jedne za drugimi, wietrzyk drobny pochyla ku ziemi ciężkie zbożem kłosy. Po lewej stronie obrazu, na dalszym planie, ukazuje się szereg żniwiarzy pochylonych pracą. Po prawej dwoje dzieci wiejskich, brat i siostra, bawi się swobodnie na miedzy rozgraniczającej łany zboża. Na twarzach tych dzieci maluje się szczęście bezwiedne, harmonizujące zupełnie z rozkoszą rozlaną w naturze. Chłopiec starszy, wspinając się na palcach ponad kłosy, zapewne dla uchwycenia barwnego motyla, spostrzega w oddali matkę i o tym radosnym fakcie zawiadamia młodszą siostrzyczkę, oczekując na rezultat polowania. Słowa ‘są matula’ będące tytułem obrazu, zawisły wyraźnie na ustach chłopczyka. Utwór ten nie potrzebuje podpisu, tyle w nim prawdziwego i odpowiedniego do przedstawianej chwili wyrazu”.
Tematyka obrazów Chełmońskiego dotyczyła wyłącznie polskiego (mazowieckiego i ukraińskiego) pejzażu oraz wiejskiej sceny rodzajowej. Polski krajobraz zyskiwał u Chełmońskiego specjalną mowę, a ojczyzna była przez niego rozumiana jako ziemia i istniejąca poza czasem życiodajna potęga.
Na wystawie w Zachęcie obraz zyskał przychylność także warszawskiej publiczności. Znalazł od razu nabywcę, jednak nie wiadomo do czyjej kolekcji trafił. Poszukiwano go bezskutecznie poprzez anonse prasowe w roku 1890 i w 1907, przy okazji organizacji indywidualnych wystaw Chełmońskiego. Praca pojawiła się dopiero w 1944 roku podczas inwentaryzacji warszawskiego antykwariatu „Skarbiec” i pozostawała w prywatnej kolekcji jego właścicielki Wandy Czernic-Żalińskiej do śmierci w 1986 roku.
Potem znów losy dzieła nie są znane, aż do 10 marca 2024 roku, dnia publicznej prezentacji w Domu Aukcyjnym Desa Unicum. Obraz został sprzedany na aukcji w dniu 21 marca br. za kwotę 1 350 000 zł. Za zgodą nowego właściciela zostanie pokazany jesienią tego roku podczas monograficznej wystawy o Chełmońskim, organizowanej wspólnie przez Muzea Narodowe w Warszawie, Krakowie i Poznaniu.
Obraz „Matula są!”, 1871
olej/płótno, 28 x 40 cm
sygnowany i datowany l.d.: 'Józef Chełmoński | 1871
Źródło Desa.pl
