Wielkie śpiewanie w Warszawie

  • Fot. Archiwum Konkursu Moniuszkowskiego TWON
    Fot. Archiwum Konkursu Moniuszkowskiego TWON

"Stanisław Moniuszko zajmuje w muzyce polskiej XIX w. obok Fryderyka Chopina miejsce najwybitniejsze. Dzieła jego głęboko zakorzeniły się w polskiej wyobraźni narodowej i do dziś nie straciły nic na sile oddziaływania artystycznego". Witold Rudziński

Za niespełna trzy miesiące w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie odbędzie się jubileuszowa, X edycja Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Stanisław Moniuszki. 5 maja, w dniu urodzin kompozytora, to wielkie wydarzenie zainauguruje uroczysta gala otwarcia z udziałem zaproszonych gości, w tym laureatów poprzednich edycji. Do biura Konkursu napłynęła rekordowa liczba zgłoszeń – ponad 380 – z blisko 50 państw Europy, obu Ameryk, Azji, Afryki i Australii; najwięcej z Polski, Ukrainy, Rosji, Korei i USA, ale także z Kostaryki, Portoryko, Japonii, Nigerii, RPA, Nowej Zelandii i Madagaskaru. Do rywalizacji stanie blisko 80 wybranych uczestników, adeptów sztuki wokalnej wyłonionych w wyniku wnikliwej preselekcji. Ich zmagania będzie śledzić i oceniać znamienite jury pod przewodnictwem krytyka muzycznego Petera Maria Katony, obecnie dyrektora ds. obsad w londyńskiej Royal Opera House w Covent Garden. Zaproszenie przyjęli także m.in. Jonathan Friend (Metropolitan Opera), Tobias O. Hasan (Staatsoper Berlin), Boris Ignatov (Staatsoper Stuttgart), Alain Perroux (Festival d'Aix-en-Provence), Nicholas Payne (Opera Europa), a także nasi znakomici śpiewacy Ewa Podleś i Piotr Beczała.

Ku pokrzepieniu serc

O muzyce Stanisława Moniuszki napisano już bardzo wiele. Jego dorobek imponuje różnorodnością, bogactwem melodii i głębokim zakorzenieniem w naszej tradycji muzycznej. Odzwierciedla jej polski, niepowtarzalny charakter. Przez lata kształtował podstawy rodzimej kultury i wskazywał rodakom ich własną tożsamość. Pomagał także przetrwać trudne czasy. Nasz narodowy kompozytor był również bez wątpienia wielkim patriotą – jak pisał o nim w 1921 r. Zdzisław Jachimecki, badacz jego twórczości – „krew z krwi i kość z kości Polakiem”. Jego opery „Halka” i „Straszny dwór” – dotykające sedna polskości zarówno w warstwie tekstowej, jak i muzycznej – do dziś są inspiracją dla wielu twórców teatralnych, a dorobek pieśniarski stanowi istotę polskiego repertuaru wokalnego. Moniuszko odegrał znaczącą rolę w historii Polski, zaś w swojej twórczości dawał wyraz temu, że „naród żyje naprawdę, gdy żyje jego kultura”.

Stanisław Moniuszko (1819–1872) po raz pierwszy przestąpił próg Teatru Wielkiego w 1857 r. Niedługo potem jego opera „Halka” odniosła ogromny sukces. Został mianowany stałym dyrygentem i otrzymał tytuł dyrektora opery. Nadal komponował – powstawały dzieła operowe, kantaty i msze, wreszcie niezliczone pieśni. Z pewnością należy uznać Moniuszkę za twórcę gatunku polskiej pieśni artystycznej. „Śpiewnik domowy” – dwanaście zeszytów zawierających blisko trzysta utworów do słów poetów polskich, zagranicznych oraz twórców ludowych – uczynił go jednym z największych kompozytorów pieśni w Europie. Tak oto Stanisław Moniuszko zyskał sobie miano ojca opery narodowej.


Bogusław Kaczyński i Maria Fołtyn (Fot. Archwium Konkursu Moniuszkowskiego TWON)

Rok 2019 – Rok Stanisława Moniuszki

Niestety, dzisiejsza wiedza na temat Moniuszki, jego życia i twórczości, nie jest zbyt imponująca. Znakomitą okazją, by poprawić taki stan rzeczy, jest Rok Stanisława Moniuszki, ogłoszony w związku z 200. rocznicą urodzin kompozytora przez Sejm i Senat Rzeczypospolitej Polskiej, a także (na wniosek Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego) przez Konferencję Generalną UNESCO z poparciem Polskiego Komitetu tej organizacji. Dziesiąta edycja Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Stanisław Moniuszki, tak jak wiele innych wydarzeń organizowanych w całej Polsce, również wpisuje się w uroczyste obchody tegorocznego jubileuszu.

Idea powołania Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Stanisława Moniuszki powracała regularnie w rozważaniach zarówno Departamentu Muzyki w ówczesnym Ministerstwie Kultury i Sztuki, jak i w środowiskach muzycznych. Wreszcie, w 1988 r., ministerstwo wraz z Filharmonią Narodową i Towarzystwem Miłośników Muzyki Moniuszki podjęły decyzję o zorganizowaniu międzynarodowej imprezy, która miałaby przybliżyć twórczość Moniuszki młodym, polskim i zagranicznym wokalistom. W ten sposób stworzono Międzynarodowy Konkurs dla Młodych Wokalistów im. Stanisława Moniuszki. Zadanie propagowania spuścizny kompozytora realizowane jest nieprzerwanie od 1992 r. W międzyczasie zmieniono nieznacznie nazwę – co trzy lata w Warszawie odbywa się Międzynarodowy Konkurs Wokalny im. Stanisława Moniuszki, nazywany również Konkursem Moniuszkowskim. A sam kompozytor, przepełniony polskością twórca oper narodowych i „Śpiewników domowych”, zaakceptowany przez utalentowaną wokalnie młodzież, stał się z biegiem lat niejako obywatelem świata.

Maria Fołtyn (1924–2012)

Była wielką osobowością polskiego życia muzycznego, kobietą niezwykłą, absolutną pasjonatką, heroiną walczącą o niemożliwe niczym bohaterki jej scenicznych wcieleń z operowego repertuaru. Znakomita śpiewaczka i animatorka życia muzycznego po latach kariery wokalnej zajęła się reżyserią operową. Szczególną pozycję w dorobku reżyserskim Marii Fołtyn zajmował repertuar polski, zwłaszcza opery Stanisława Moniuszki, których była niestrudzoną propagatorką w kraju i za granicą. „Straszny dwór” zrealizowała w Bukareszcie, Tokio i Samarze, zaś „Halkę” zaprezentowała w Hawanie, Meksyku, Ankarze, Nowosybirsku, Osace i Kurytybie. W latach 1977–1998 pełniła funkcję dyrektora artystycznego Festiwali Moniuszkowskich w Kudowie-Zdroju. W 1984 r. założyła Towarzystwo Miłośników Muzyki Moniuszki, rok później została jego pierwszym prezesem. Jej nieustająca pasja i ogromne zaangażowanie zaowocowały wieloma cennymi przedsięwzięciami.

Wspólnie z Towarzystwem Miłośników Muzyki Moniuszki w 1992 r. zorganizowała I Międzynarodowy Konkurs Wokalny im. Stanisława Moniuszki, a następnie jego kolejne edycje. Dwie pierwsze, pod egidą Ministerstwa Kultury, przyjęła pod swe skrzydła Filharmonia Narodowa. Kolejne trzy edycje zagościły w Teatrze Wielkim. Wtedy też, w wyniku starań ówczesnej dyrekcji, wielka inicjatywa Marii Fołtyn, okupiona przez lata wielką pracą i osobistym zaangażowaniem, doczekała się trwałej, instytucjonalnej stabilizacji. W 2006 r. ówczesny minister kultury i dziedzictwa narodowego Kazimierz Michał Ujazdowski wpisał prowadzenie Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Stanisława Moniuszki do podstawowych zadań narodowej sceny operowej. Teatr Wielki w Warszawie był bowiem domem artystycznym kompozytora, który tu właśnie tworzył, pracował, święcił swoje największe triumfy i stąd został odprowadzony na miejsce wiecznego spoczynku. Było więc oczywiste, że Konkurs powinien odbywać się w siedzibie Opery Narodowej. Wszystko to stało się fundamentem wydarzenia, które dzisiaj jest największym przedsięwzięciem tego rodzaju w Polsce, z powodzeniem też mierzy się z najważniejszymi konkurentami w Europie i na świecie.

Reguły Konkursu

Konkurs składa się z trzech etapów. W dwóch wokaliści śpiewają z akompaniamentem fortepianu, w trzecim, finałowym – z orkiestrą. Dobór programu następuje na podstawie listy repertuarowej przygotowanej dla uczestników przez organizatorów Konkursu. Lista zawiera zestaw utworów, które kandydaci mogą zaśpiewać w zależności od etapu. I tak w pierwszym etapie są to arie operowe (z XVIII lub XIX w.) i pieśni polskie (z XIX lub XX w.), w drugim etapie – arie operowe z tego samego okresu, ale inne niż w pierwszym etapie, oraz pieśni z repertuaru światowego (z XIX i XX w.). Wreszcie na etap trzeci składa się prezentacja polskiej arii operowej, arii operowej lub operetkowej z repertuaru Stanisław Moniuszki i arii operowej z repertuaru światowego.

Do Konkursu mogą zgłaszać się młodzi śpiewacy wszystkich narodowości. Zachowany musi być jednak limit wiekowy. Wybrani przez jury uczestnicy, poddani ocenie podczas przesłuchań, staną przed wielkim wyzwaniem i ogromną szansą. Głos, talent, lata nauki i determinacja zostaną zauważone, docenione i uhonorowane, również finansowo. A jest o co walczyć. Ustanowione regulaminem nagrody dla laureatów i finalistów to sumy rzędu kilku tysięcy euro, imponująca jest też lista wyróżnień pozaregulaminowych.

Konkurs Moniuszkowski od początku istnienia był wielkim wydarzeniem na kulturalnej i muzycznej mapie Warszawy i Polski. Jego kolejne edycje obejmowały patronatem najważniejsze osoby w kraju, m.in. ministrowie kultury Andrzej Siciński, Kazimierz Dejmek, Bogdan Zdrojewski i Piotr Gliński; prezydenci Aleksander Kwaśniewski i Lech Kaczyński z małżonką oraz prymas Polski, kardynał Józef Glemp.

Jurorzy i laureaci

Plakat Rafała Olbińskiego (Fot. Archiwum Konkursu Moniuszkowskiego TWON)Kolejne edycje Konkursu gromadziły znakomite, kompetentne gremia jurorów, w skład których wchodzili wybitni artyści, wielcy pedagodzy, znani dziennikarze muzyczni, jednym słowem osoby mające decyzyjny głos w kształtowaniu wydarzeń na polskiej i międzynarodowej scenie muzycznej. Zasiadały w nich wyjątkowe osobistości: Irina Archipowa, Leyla Gencer, Teresa Berganza, Larisa Gergieva, Mirella Freni, Martha Eggerth, Éva Marton, Guo Shuzhen, Neil Shicoff, Sergio Segalini, Ewa Podleś, Teresa Żylis-Gara, Krystyna Szostek-Radkowa, Stefania Toczyska, Helena Łazarska, Bogusław Kaczyński, Jacek Kaspszyk, Jerzy Artysz, Bogdan Paprocki, Wiesław Ochman, Ryszard Karczykowski i Andrzej Dobber i in. Nie sposób wymienić wszystkich. Od 2013 r. (VIII edycja) w jury zasiadają również menedżerowie i doradcy ważnych teatrów operowych (m.in. Opery Hamburskiej, Theater an der Wien, Houston Grand Opera) i prestiżowych festiwali muzycznych (Bregenzer Festspiele, Festival d'Aix-en-Provence). Zmiana ta miała swój wymierny efekt – dawała uczestnikom szansę na angaż niezależnie od konkursowych zmagań.

Minione kilkanaście lat pokazało, że wiele werdyktów jury zyskało potwierdzenie w karierach laureatów. Spośród polskich finalistów, którzy odnieśli sukces, stali się gwiazdami wokalistyki i goszczą na polskich, europejskich i światowych scenach operowych oraz wielkich estradach koncertowych, wymienić można m.in. Aleksandrę Kurzak, Urszulę Kryger, Małgorzatę Walewską, Katarzynę Trylnik, Wiolettę Chodowicz, Marcina Bronikowskiego, Jacka Janiszewskiego, Adama Zdunikowskiego, Rafała Bartmińskiego, Mariusza Kwietnia, a także Aleksandrę Kubas, Ewę Tracz, Łukasza Golińskiego, Andrzeja Filończyka, Krzysztofa Bączyka i Jakuba Józefa Orlińskiego.

Konkurs dzisiaj

Zmagania uczestników poprzedniej, IX edycji Konkursu Moniuszkowskiego po raz pierwszy można było oglądać na platformie VOD Teatru Wielkiego – Opery Narodowej. Transmitowano na żywo zarówno wszystkie przesłuchania, jak i galę finałową. Dzięki temu Konkurs trafił do większego grona odbiorców.

Kiedy świat pożegnał Marię Fołtyn, dyrektorską i organizacyjną pieczę nad Konkursem przejęła Beata Klatka. Od najmłodszych lat związana z muzyką, flecistka, pedagog, koordynator Programu Kształcenia Młodych Talentów i szefowa Akademii Operowej w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej. Wspierana przez ekipę świetnych współpracowników, z powodzeniem realizuje przekazane przez swoją wielką poprzedniczkę dziedzictwo: dba o Konkurs, który Maria Fołtyn stworzyła i uczyniła ważnym wydarzeniem w świecie wokalistyki. Kolejni artyści, również z najodleglejszych krajów, włączają do swojego repertuaru pieśni i arie twórcy polskiej opery narodowej.

Uważamy Fryderyka Chopina za światowego ambasadora polskości, lecz nie wolno nam zapominać o Stanisławie Moniuszce, którego życie i twórczość tak ściśle związane były z Polską i narodem. Mamy zobowiązanie wobec naszego wielkiego kompozytora, dlatego powinniśmy nadal pielęgnować jego dzieło. Chociażby poprzez organizowanie Międzynarodowego Konkursu Wokalnego im. Stanisław Moniuszki.


Katarzyna Budzyńska

 

Czytaj także

Najciekawsze artykuły i wywiady wprost na Twoją skrzynkę pocztową!

Administratorem Państwa danych osobowych jest Fundacja Best Place Europejski Instytut Marketingu Miejsc z siedzibą w Warszawie (00-033), przy ul. Górskiego 1. Z administratorem danych można się skontaktować poprzez adres e-mail: bestplace@bestplaceinstitute.org, telefonicznie pod numerem +48 22 201 26 94 lub pisemnie na adres Fundacji.

Państwa dane są i będą przetwarzane w celu wysyłki newslettera, na podstawie prawnie uzasadnionego interesu administratora. Uzasadnionymi interesami administratora jest prowadzenie newslettera i informowanie osób zainteresowanych o działaniach Fundacji.

Dane osobowe będą udostępniane do wglądu dostawcom usług IT w zakresie niezbędnym do utrzymania infrastruktury IT.

Państwa dane osobowe będą przetwarzane wyłącznie przez okres istnienia prawnie uzasadnionego interesu administratora, chyba że wyrażą Państwo sprzeciw wobec przetwarzania danych w wymienionym celu.

Uprzejmie informujemy, iż przysługuje Państwu prawo do żądania od administratora dostępu do danych osobowych, do ich sprostowania, do usunięcia, prawo do ograniczenia przetwarzania, do sprzeciwu na przetwarzanie a także prawo do przenoszenia danych (o ile będzie to technicznie możliwe). Przysługuje Państwu także możliwość skargi do Urzędu Ochrony Danych Osobowych lub do właściwego sądu.

Podanie danych jest niezbędne do subskrypcji newslettera, niepodanie danych uniemożliwi wysyłkę.