Krzycząc: Polska! Niepodległa 1918

  • Ludomir Sleńdziński, „Piłsudski pod Wilnem”, olej, płótno, 1927 r. (Fot. Krzysztof Wilczyński/Muzeum Narodowe w Warszawie)
    Ludomir Sleńdziński, „Piłsudski pod Wilnem”, olej, płótno, 1927 r. (Fot. Krzysztof Wilczyński/Muzeum Narodowe w Warszawie)

Jak wyglądała droga do niepodległości widziana oczami artystów? Ekspozycja „Krzycząc: Polska! Niepodległa 1918” zestawia artystyczne przedstawienia wydarzeń historycznych i politycznych dwóch pierwszych dekad XX w. z przemianami polskiej sztuki u progu odrodzonego państwa. Dziełom ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie towarzyszą prace współczesnych twórców – Piotra Uklańskiego i Przemysława „Trusta” Truścińskiego, podejmujące dialog z tematyką wojny, niepodległości, sztuki narodowej. Wystawa „Krzycząc: Polska!…” wieńczy obchody stulecia odzyskania przez Polskę niepodległości w Muzeum Narodowym w Warszawie.

 

Na wystawie można zobaczyć powstałe na początku XX w. prace przybliżające nieoczywisty i bolesny proces odzyskiwania niepodległości. Kurator ekspozycji starał się stworzyć obraz bliski emocjom, jakie towarzyszyły świadkom tamtych wydarzeń, a zarazem odmienny od ukształtowanego przez ostatnie kilkadziesiąt lat stereotypu. Narracja wystawy jest również zaproszeniem do udziału w debacie na temat kształtowania tożsamości narodowej po I wojnie światowej i poszukiwania form i treści dla sztuki narodowej.


Władysław Skoczylas, „Święty Boże (Wojna)”, drzeworyt, papier, 1916 r. (Fot. Krzysztof Wilczyński/Muzeum Narodowe w Warszawie)

Dziesięć części ekspozycji ułożono w porządku chronologicznym i tematycznym. Wystawę rozpoczynają lata 1905–1907 i okres Wielkiej Wojny, zamykają zaś wydarzenia związane z walkami o granice odrodzonej Rzeczypospolitej, wyłonieniem Sejmu Ustawodawczego i wyborem na prezydenta Gabriela Narutowicza.

Przygotowania do powstania ekspozycji ujawniły wiele prac ważnych, a niepokazywanych od niemal stu lat. Są to m.in. rzeźby przedstawiające Józefa Piłsudskiego, dzieła dokumentujące losy ludności cywilnej podczas Wielkiej Wojny, wśród nich obraz „Uchodźcy” Jana Rembowskiego z 1915 r. i wypożyczone z Żydowskiego Instytutu Historycznego cykle Abla Panna i Wilhelma Wachtla, a także zapomniane malarskie wizje Stanisława Fabijańskiego, prezentujące wojenny dramat, czy fotografie Jana Neumana. Na wystawie można również zobaczyć jeden z nielicznych polskich obrazów w stylistyce futurystycznej – „Szarżę” Jerzego Hulewicza.


Zygmunt Rozwadowski, „Bitwa I Brygady Legionów z wojskami rosyjskimi w Urzędowie w lipcu 1915 roku (Belina pędzi Moskali z Urzędowa)”, olej, płótno, 1938 r. (Fot. Krzysztof Wilczyński/Muzeum Narodowe w Warszawie)

Prezentowane fragmenty „Wesela” w reżyserii Andrzeja Wajdy, rejestracja spektaklu „Wielopole, Wielopole” Tadeusza Kantora oraz nowe realizacje Piotra Uklańskiego i Przemysława „Trusta” Truścińskiego stanowią artystyczne interwencje w zespoły dzieł dawniejszych. Wątki niepodległościowe zestawiono z nowymi, dynamicznie rozwijającymi się tendencjami artystycznymi. Koniec I wojny światowej zwiastował wzrost zainteresowania sztuką narodową, łączącą nowoczesność z elementami tożsamościowymi, lokalnymi. Obok dzieł artystów związanych z ugrupowaniami awangardowymi, jak Bunt i Formiści, na wystawie można zobaczyć prace artystów ukraińskich związanych ze środowiskiem lwowskim oraz twórców awangardy żydowskiej, aktywnych w Łodzi, Warszawie i innych miastach Polski.

Wystawa „Krzycząc: Polska! Niepodległa 1918” rozpoczyna się tam, gdzie przed 40 laty kończyła się w Muzeum Narodowym w Warszawie ekspozycja „Droga do niepodległości. Wystawa malarstwa, rysunku i grafiki XIX i pocz. XX w. zorganizowana dla uczczenia 60. rocznicy odzyskania niepodległości” (jej kuratorami byli Agnieszka Morawińska i Andrzej Rottermund).


Tytus Czyżewski, „Madonna”, olej, płótno, ok. 1920 r. (Fot. Piotr Ligier/Muzeum Narodowe w Warszawie)

We wstępie broszury towarzyszącej wystawie z 1978 r. dyrektor Stanisław Lorentz pisał: „Cofamy się tą wystawą w przeszłość, w długi okres niewoli, trwający od roku 1795 do 1918, a więc ponad 120 lat. […] Sześćdziesiątą rocznicę tego wydarzenia uznaliśmy za okazję do pokazania w rzadko u nas stosowanym porządku tematycznym, a nie chronologicznym, dzieł […], które odzwierciedlają dzieje narodowej myśli, rozwój wydarzeń i wyobraźni artystycznej, etapy trudnej polskiej drogi do niepodległości”. Kuratorski zabieg zmniejszył niebezpieczeństwa związane z politycznie ryzykowną tematyką, budzącą wzmożone zainteresowanie cenzury. Porozbiorowe rozterki zostały wówczas ledwie zasygnalizowane poprzez dzieła polskich mistrzów: Stanisława Wyspiańskiego, Jacka Malczewskiego, Witolda Wojtkiewicza, Andrzeja Wajdy. To różnica podstawowa w stosunku do obecnej wystawy – najważniejsza część „Krzycząc: Polska!…” dotyczy okresu Wielkiej Wojny, lat odzyskania niepodległości i walk o kształtowanie granic Rzeczypospolitej oraz narodzin nowej estetyki.

Ostatnim dziełem tamtego pokazu był obraz „Polonia” Jacka Malczewskiego, symbol walki i nadziei. Obecną ekspozycję zamykają natomiast trzy nieproporcjonalnie reprezentowane w sztuce tematy: powołanie Sejmu Ustawodawczego, polityczne zabójstwo pierwszego prezydenta RP oraz wszechobecny kult marszałka Józefa Piłsudskiego, z oczywistych powodów na poprzedniej wystawie pominięty.


Zdzisław Jasiński, „Burza”, olej, płótno, 1925 r.(Fot. Piotr Ligier/Muzeum Narodowe w Warszawie)

Prace prezentowane na wystawie „Krzycząc: Polska!…”, obrazy, rzeźby, grafiki i rysunki, niemal w całości pochodzą ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie. Ekspozycję uzupełniają dzieła wypożyczone z Muzeów Narodowych w Kielcach, Krakowie, Poznaniu i Wrocławiu, Muzeum Wojska Polskiego, Lwowskiej Galerii Narodowej, krakowskiego Towarzystwa Sztuk Pięknych, Żydowskiego Instytutu Historycznego oraz Biblioteki Jagiellońskiej.

Krzycząc: Polska! Niepodległa 1918, wystawa w Muzeum Narodowym w Warszawie,
26 października 2018–17 marca 2019, kurator wystawy: dr Piotr Rypson,
p.o. dyrektora Muzeum Narodowego w Warszawie.
Wystawa pod honorowym patronatem Wiceprezesa Rady Ministrów, Ministra
Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. dra hab. Piotra Glińskiego.
Projekt „3 × Niepodległa w Muzeum Narodowym w Warszawie” pod patronatem
narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy
w stulecie odzyskania niepodległości.
Cykl „3 × Niepodległa w Muzeum Narodowym w Warszawie”,
realizowany w ramach Programu Wieloletniego „Niepodległa” na lata 2017–2022.

 

TAGI:

4/2018

Czytaj także

Najciekawsze artykuły i wywiady wprost na Twoją skrzynkę pocztową!

Administratorem Państwa danych osobowych jest Fundacja Best Place Europejski Instytut Marketingu Miejsc z siedzibą w Warszawie (00-033), przy ul. Górskiego 1. Z administratorem danych można się skontaktować poprzez adres e-mail: bestplace@bestplaceinstitute.org, telefonicznie pod numerem +48 22 201 26 94 lub pisemnie na adres Fundacji.

Państwa dane są i będą przetwarzane w celu wysyłki newslettera, na podstawie prawnie uzasadnionego interesu administratora. Uzasadnionymi interesami administratora jest prowadzenie newslettera i informowanie osób zainteresowanych o działaniach Fundacji.

Dane osobowe będą udostępniane do wglądu dostawcom usług IT w zakresie niezbędnym do utrzymania infrastruktury IT.

Państwa dane osobowe będą przetwarzane wyłącznie przez okres istnienia prawnie uzasadnionego interesu administratora, chyba że wyrażą Państwo sprzeciw wobec przetwarzania danych w wymienionym celu.

Uprzejmie informujemy, iż przysługuje Państwu prawo do żądania od administratora dostępu do danych osobowych, do ich sprostowania, do usunięcia, prawo do ograniczenia przetwarzania, do sprzeciwu na przetwarzanie a także prawo do przenoszenia danych (o ile będzie to technicznie możliwe). Przysługuje Państwu także możliwość skargi do Urzędu Ochrony Danych Osobowych lub do właściwego sądu.

Podanie danych jest niezbędne do subskrypcji newslettera, niepodanie danych uniemożliwi wysyłkę.